اصول و مبانی ارگونومی بلند کردن بار ویژه محیط‌های صنعتی و غیرصنعتی

ارگونومی به چه معناست ؟

ارگونومی عبارت است از، طراحی و برنامه‌ریزی وظایف، تجهیزات و محیط کار جهت افزایش راحتی، ایمنی و کارایی. رعایت اصول ارگونومیک نقش عمده‌ای در طراحی شیوه‌های ایمن و کارآمد جهت بلندکردن و جابجایی بار ایفا می‌کند.

بصورت روزانه در بسیاری از مشاغل صنعتی و غیرصنعتی و حتی زندگی روزمره، اشیاء و قطعات متفاوتی جابجا می‌شوند.این بارها ممکن است سبک، سنگین، کوچک یا بزرگ باشند که برخی از این اجسام ممکن است دستگیره‌ای جهت بلند کردن یا کشیدن نداشته باشند. استفاده از تجهیزات مناسب مانند داک لولر ، بالابر ، داک لیفت و… می تواند سلامت و ارگونومی کارکنان را تا حد زیادی بهبود بخشد.

حدود یک سوم از آسیب های جسمی بلند مدت در محیط کار، به دلیل بکارگیری تکنیک‌های نادرست در بلند کردن اجسام مختلف است. به این آسیب‌ها در اصطلاح پزشکی اختلالات اسکلتی عضلانی گفته می‌شود که می‌تواند شامل آسیب به مفاصل، بازوها، پاها، گردن، کمر و … شود.

در این مقاله خلاصه‌ای از اصول ارگونومیک و نحوه استفاده از این اصول جهت جابجایی و انتقال ایمن‌تر و پربازده‌تر را در اختیار شما قرار خواهیم داد.

چرا ارگونومی بلند کردن بار مهم است ؟

به احتمال زیاد تا به حال شاهد تلاش فرد یا افرادی برای بلند کردن یک جعبه یا وزنه سنگین از روی زمین و یا هل دادن یا کشیدن یک جسم بوده‌اید.صدمات کمری، از هر پنج آسیب محیط کار، یک نفر را شامل می‌شود و تقریبا 75 درصد از آسیب‌های کمر در حین بلند کردن، هل دادن یا کشیدن غیراصولی اجسام رخ می‌دهد.

کمردرد تقریبا در 15 درصد موارد، مزمن و ناتوان کننده می‌شود و می‌تواند باعث از کار افتادگی در بسیاری افراد شود. عواقب این اتفاق، برای کارفرمایان و کارگران، سنگین خواهد بود.

کسب اطلاعات بیشتر در مورد بایدها و نبایدهای کار در ارتفاع ” ایمنی بالابر ”

از دیگر دلایل اهمیت رعایت اصول ارگونومی صحیح جابجایی بار می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• افزایش کارایی و بهره‌وری

استفاده از تکنیک‌های صحیح بلند کردن بار، می‌تواند به افزایش بهره‌وری و عملکرد در محیط کار کمک کند. زمانی که افراد بتوانند به درستی بارها را جابجا کنند، قادر خواهند بود تا بارهایی با وزن دلخواه را در کمترین زمان و بهترین شرایط، جابجا کنند.

” راهنمای انتخاب بالابر صنعتی مناسب ”

• حفظ سلامت و ایمنی افراد

رعایت اصول صحیح جابجایی بار به حفظ سلامت و ایمنی عضلات و ستون فقرات افراد کمک کرده و از بروز آسیب‌ها و مشکلات کمر و نخاع و … در آنان جلوگیری خواهد کرد.

به طور کلی، ارگونومی جابجایی بار از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و اجرای صحیح اصول آن می‌تواند علاوه بر تضمین سلامت افراد، به افزایش بهره‌وری و کارایی در محیط و کسب و کار نیز نتایج بسیار مثبتی داشته باشد.

• افزایش سرعت جابجایی

با رعایت اصول صحیح جابجایی و حمل بار در محیط‌ کار، استفاده از تجهیزات و ابزارآلات مناسب، نحوه صحیح بلندکردن و جابجایی بار، می‌توان فرآیند جابجایی و انتقال بار را با سرعت بیشتری به انجام رساند.

اصول کلی ارگونومی بلند کردن بار

بلند کردن بار سنگین یکی از دلایل اصلی آسیب در محل کار است. بر اساس گزارش اداره آمار، بیش از 40 درصد از صدمات، آسیب‌دیدگی شانه و کمر است. فشار بیش از حد و تروما، بزرگترین عوامل این آسیب‌ها هستند. خم شدن، چرخش و فشار ناگهانی ناشی از بلندکردن بار با روش نادرست و یا بلند کردن بارهای خیلی بزرگ یا خیلی سنگین، از رایج‌ترین خطرات مرتبط با جابجایی و حمل بار هستند.

زمانی که افراد از اصول ارگونومیک برای بلند کردن بار استفاده می‌کنند، کمتر دچار آسیب کمر، کشیدگی عضلات، آسیب مچ دست، آسیب آرنج، آسیب ستون فقرات و … می‌شوند. در ادامه برخی نکات آورده شده است که با رعایت آن‌ها می‌توانید از بروز آسیب‌ها جلوگیری کنید.

اصول و نکات صحیح بلند کردن بار

• استفاده از بالابر

در صورت امکان برای بارهای سنگین‌ یا نامناسب از وسایل کمکی مانند چرخ دستی، لیفتراک، بالابر ، داک لولر و … استفاده کنید.

• بار را به بدنتان نزدیک نگه دارید.

بار را تا حد امکان به بدنتان نزدیک نگه دارید و هنگام بلند کردن، از چرخش بدن خودداری کنید. هُل دادن همیشه راحت‌تر و ایمن‌تر از کشیدن است.

• حالت صحیح بدنی

اگر باید باری را از سطح زمین بردارید، بار را تا حد امکان در فاصله بین پاها قرار داده و فشار را بیشتر بر روی پاها قرار دهید نه بر روی عضلات پشت و کمر. به عنوان یک قاعده کلی به خاطر داشته باشید که از زانوها خم شوید، نه کمر و باسن. همچنین بینی، شانه‌ها، باسن و انگشتان پا همگی باید در یک راستا باشند.

• همکاری با دیگران

در صورت نیاز از فرد یا افراد دیگری کمک بگیرید. اگر حس می‌کنید قادر نخواهید بود به تنهایی بار را جابجا کنید و یا فشار زیادی به شما وارد می‌شود، از فرد دیگری کمک بگیرید.

• دسته‌های مناسب

هنگام بلند کردن از دسته‌های مناسب استفاده کنید. اگر وسیله‌ای دسته خوبی ندارد، برای رفع آن به فکر راه‌هایی مانند قرار دادن آن در سطحی با دسته‌های مناسب یا ایجاد یک دسته ایمن و مناسب با استفاده از ابزار برای آن باشید.

• استفاده تجهیزات حفاظت فردی

در صورت لزوم از تجهیزات حفاظت شخصی مانند دستکش با چسبندگی مناسب و کفش ایمن استفاده کنید.

• استراحت

در صورت بلند کردن مکرر و یا انجام کارهای سنگین، استراحت و انجام حرکات کششی را در برنامه خود قرار دهید. همچنین از بلند کردن بارهای سنگین با تکرار زیاد خودداری کنید.

• جلوگیری از لغزش پا

در هنگام اقدام به بلندکردن بار، اطمینان حاصل کنید که سطح زیر پایتان به اندازه کافی محکم باشد و امکان سقوط یا لغزش را به حداقل برسانید.

• مطابقت بار و افراد

توجه داشته باشید که اندازه و وزن بار باید با خصوصیات فیزیکی و سلامتی فرد، مطابقت داشته باشد.

• استفاده از تجهیزات بارگیری

در صورت امکان، چیدمان محیط خود را به طوری طراحی کنید که نیاز به اعمال نیروی بدنی برای بلندکردن و حمل بار به حداقل برسد. برای این مسئله می‌توانید از تجهیزات بارگیری مناسب مانند داک لیفت و بالابر، همسطح کننده‌ها یا رمپ‌ بارگیری، لیفتراک دستی یا برقی و … استفاده کنید.

• نظافت محیط

محیط مد نظر برای جابجایی بار را تمیز و بدون موانع نگه دارید. وجود سیم و کابل و نخاله در مسیر، می‌تواند باعث بروز حادثه در حین جابجایی بار شود.

• آموزش پرسنل

در صورتی که قرار است از تجهیزاتی مانند بالابر، لیفتراک، جک پالت و … استفاده کنید، در نظر داشته باشید که فرد آموزش‌های کافی را دیده باشد و نکات ایمنی کار با دستگاه را رعایت کند. آموزش ارگونومی را برای پرسنل خود در اولویت قرار دهید.

• بررسی خصوصیات فیزیکی

پیش از اقدام به بلند کردن بار، آن را از لحاظ خصوصیات فیزیکی بررسی کنید. وجود لبه‌های تیز، ریختن روغن یا چربی و یا هر ماده دیگری روی بار و … می‌تواند شرایط حمل بار را تغییر دهد.

فاکتورهای محیطی در ارگونومی حمل بار

گاهی شرایط محیطی از جمله بالا یا پایین بودن بیش از حد دما می‌تواند بر بلندکردن و جابجایی بار تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، انعطاف‌پذیری عضلات در دمای سرد کاهش می‌یابد و در دمای گرم می‌تواند منجر به استرس گرمایی شود. همچنین کم بودن نور می‌تواند احتمال برخورد با موانع و یا سقوط را افزایش دهد.

برای به حداقل رساندن تأثیر دمای شدید و دید کم، باید برنامه ریزی داشته باشید. لباس متناسب با دمایی که در آن کار می‌کنید، بپوشید. برای جلوگیری از کم آبی بدن در گرما، آب کافی بنوشید. در مناطقی با نور کم، روشنایی مناسب فراهم کنید و در صورت امکان سعی کنید کار را در ساعات روشنایی روز انجام دهید.

ارگونومی بلندکردن و جابجایی بار از اهمیت بسیاری برخوردار است. با اجرای تکنیک‌های صحیح بلند کردن و جابجایی بار، می‌توان به کاهش خطرات آسیب دیدگی، افزایش کارایی، و بهبود کیفیت زندگی در محیط کار و در نتیجه پیشرفت کسب و کار کمک کرد.

آموزش‌های کافی، تنظیم محیط کار و استفاده از تجهیزات لازم، از جمله راهکارهایی هستند که می‌توانند به بهبود ارگونومی بلند کردن و جابجایی بار کمک کنند و سلامت و راحتی کارگران را تضمین کنند.